Autorisatiedatum: 6 juni 2025

Eerstvolgende beoordeling actualiteit: juni 2027

Initiatief:

• Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie ))

Geautoriseerd door:

• Nederlandse Internisten Vereniging (NIV)
• Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie  (Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie  ))
• Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie ))
• Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde ))
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ))
• Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (VHIG Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg  (Vereniging voor Hygiëne & Infectiepreventie in de Gezondheidszorg  ))
• Vereniging van Specialisten Ouderengeneeskunde (Verenso Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde ))
• Nederlandse Vereniging artsen Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten (Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten ))

Regiehouder:

• SRI

De richtlijn is gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport)). De financier heeft geen invloed gehad op de inhoud van de richtlijn. Hoewel het RIVM een onderdeel is van VWS, heeft de financier geen enkele invloed gehad op de inhoud van deze richtlijn. Het RIVM is een onafhankelijk onderzoeks- en adviesorgaan en geeft advies aan de overheid, professionals en burgers.

Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is er een systematische literatuursearch verricht met PICO-zoekvragen over het dragen van beschermende kleding en over een isolatiekamer met sluis en/of drukhiërarchie. Beide onderwerpen zijn een knelpunt in de praktijk.

Wanneer is het dragen van schorten als persoonlijk beschermingsmiddel van toegevoegde waarde bij de zorg van een patiënt met scabiës (crustosa) op het beperken van de kans op overdracht van nosocomiale zorginfecties via en/of naar zorgmedewerkers?

P: Patiënt met bevestigde scabiës (crustosa)
I: Schort met lange mouw
C: Schort met korte mouw of geen schort
O: Nosocomiale transmissie naar zorgverleners, patiënten

Wanneer is het dragen van muts en mondneusmasker als persoonlijk beschermingsmiddel van toegevoegde waarde bij de zorg van een patiënt met scabiës (crustosa) op het beperken van de kans op overdracht van nosocomiale zorginfecties via en/of naar zorgmedewerkers?

P: Patiënt met bevestigde scabiës (crustosa)
I: Muts en mondneusmasker
C: Geen muts en mondneusmasker
O: Nosocomiale transmissie naar zorgverleners, patiënten

In de databases Embase, Ovid/Medline en Cinahl is op 15 november 2022 met relevante zoektermen gezocht naar literatuur over scabiës en persoonlijke beschermingsmiddelen. Er was sprake van een overkoepelende zoekactie met een literatuursearch naar het gebruik van andere persoonlijke beschermingsmiddelen door zorgmedewerkers. De volledige zoekstrategie is op te vragen via info@sri-richtlijnen.nl De literatuurzoekactie leverde na ontdubbelen 60 unieke treffers op.

De 60 studies werden geselecteerd op grond van de volgende vooraf gestelde selectiecriteria:

• Het gaat om een (systematische) reviews, randomized controlled trials (RCT’s), observationele studies en overige studies.
• De participanten patiënten met een bevestigde scabiës (crustosa).
• De interventie (1) bestaat uit het dragen van een schort met lange mouwen.
• De interventie (2) bestaat uit het dragen van een muts en mondneusmasker als isolatiemaatregel.
• De controle (1) bestaat uit het dragen van een schort met korte mouwen of geen schort.
• De controle (2) bestaat uit het dragen van PBM persoonlijke beschermingsmiddelen (persoonlijke beschermingsmiddelen ) zonder een muts of mondneusmasker.
• Uitkomsten richten zich op (preventie van) nosocomiale transmissie naar zorgverleners, patiënten van scabiës.
• Uitkomstmaten zijn gerapporteerd.

Draagt een gesluisde kamer met drukhiërarchie bij aan het voorkomen van transmissie bij bevestigde scabiës crustosa-patiënten?

P: Patiënt met bevestigde scabiës crustosa
I: Isolatie in gesluisde kamer met drukhiërarchie
C: Eenpersoonskamer/anders, buiten ziekenhuis
O: Nosocomiale transmissie naar zorgverleners en/of patiënten, scabiësinfectie

In de databases Embase, Ovid/Medline en Cinahl is op 14 november 2022 met relevante zoektermen gezocht naar literatuur over isolatie en luchtsluis, maar dit leverde geen treffers op. De zoekactie is aangepast naar studies over isolatiemaatregelen bij scabiës en leverde 54 unieke treffers op. De volledige zoekstrategie is op te vragen via info@sri-richtlijnen.nl

De 54 studies werden geselecteerd op grond van de volgende vooraf gestelde selectiecriteria:

• Het gaat om een (systematische) reviews, randomized controlled trials (RST), observationele studies en overige studies’.
• De patiënten met een bevestigde scabiës crustosa.
• De interventie bestaat uit isolatiezorg in een gesluisde kamer met drukhiërarchie.
• De controle bestaat uit isolatiezorg in een eenpersoonskamer en/ of buiten het ziekenhuis.
• Uitkomsten richten zich op (preventie van) nosocomiale transmissie naar zorgverleners, patiënten van scabiës.
• Uitkomstmaten zijn gerapporteerd.

Een literatuurzoekopdracht met de onderzoeksvraag of het dragen van schorten als persoonlijk beschermingsmiddel van toegevoegde waarde is bij de verzorging van een patiënt met scabiës (crustosa), heeft zestig artikelen opgeleverd over het toepassen van isolatie en gebruik van schorten als persoonlijke beschermingsmiddel bij een scabiës-indexpatiënt. Na de beoordeling van titel en samenvatting bleven er geen artikelen over die aan de PICO-zoekvraag voldeden.

De literatuurzoekopdracht met onderzoeksvraag of een gesluisde kamer met drukhiërarchie bijdraagt aan het voorkomen van transmissie bij bevestigde scabiës crustosa patiënten, heeft 54 artikelen opgeleverd die aan de vooraf opgestelde zoektermen voldeden. Na de beoordeling van titel en samenvatting bleven er twee artikelen over die beoordeeld zijn op basis van volledige tekst. Na de beoordeling van de volledige tekst voldeden beide artikelen niet aan de selectiecriteria.

Er is geen wetenschappelijk bewijs gevonden voor de infectiepreventie maatregelen over het dragen van beschermende kleding en een isolatiekamer met sluis/drukhiërarchie bij het isoleren van een patiënt met scabiës (crustosa) in een zorginstelling. De aanbevelingen zijn gebaseerd op expertise van de werkgroepleden aangevuld met informatie uit andere richtlijnen, andere literatuur en risicoafwegingen.

Ozdamar M, Turkoglu S. A nosocomial scabies outbreak originating from immunocompromised transplant patients in Turkey: Upholstery as a possible cause. Transpl Infect Dis. 2020 Aug;22(4):e13284. doi: 10.1111/tid.13284. Epub 2020 Apr 23. PMID: 32274845.

LCI-richtlijn Scabiës

CDC Scabiës

Voss A, Milatovic D, Meis JFGM. Epidemie van scabiës bij personeel in de gezondheidszorg. Infectieziekten Bull 1994; 5(7):140-143

UK health security agency (UKHSA) guidance on the management of scabies cases and outbreaks in long-term care facilities and other closed settings (Jan. 2023)

SRI-richtlijn Persoonlijke beschermingsmiddelen

SRI-richtlijn Isolatie

Exclusietabel op basis van full-text-beoordeling

Werkwijze

AGREE

Deze richtlijn is opgesteld conform de eisen zoals vastgesteld in het SRI Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie (Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie )-document Procedure SRI-richtlijnontwikkeling. Dit document beschrijft een stappenplan dat gebaseerd is op de kwaliteitscriteria uit de documenten: Richtlijn voor richtlijnen (2012), AQUA Leidraad voor Kwaliteitsstandaarden (2014), de HARING-tools (2013), AGREE-II (2010). Ook bevat het stappenplan verwijzingen voor methodieken van het rapport Medisch specialistische richtlijnen 2.0 van de adviescommissie Richtlijnen van de Raad Kwaliteit en het stappenplan Ontwikkeling van medisch specialistische richtlijnen van het Kennisinstituut van medisch specialisten.

Knelpuntenanalyse

Tijdens de voorbereidende fase hebben de voorzitter van de werkgroep, de werkgroepleden en de procesbegeleiding de knelpunten geïnventariseerd. Aanvullend is een expertmeeting georganiseerd voor werkgroepleden en andere inhoudsdeskundigen, beleidsmakers, toezichthouders en richtlijnontwikkelaars voor scabiës in de zorg. Hieruit zijn diverse knelpunten naar voren gekomen. Een verslag van deze bijeenkomst is terug te vinden in de bijlage Verslag expert conference en knelpunteninventarisatie.

Uitkomstmaten

Op basis van de uitkomsten van de knelpuntenanalyse zijn door de werkgroep uitgangsvragen opgesteld. In de richtlijn zijn de volgende uitgangsvragen opgenomen:

Vervolgens heeft de werkgroep per uitgangsvraag de methode van onderzoek bepaald. Bij de uitgangsvragen waarbij literatuuronderzoek is uitgevoerd, is een onderzoeksvraag opgesteld. En geïnventariseerd welke uitkomstmaten relevant zijn, waarbij zowel naar gewenste als ongewenste effecten werd gekeken.

Methode literatuur(samenvatting)

Voor de diverse modules en uitgangsvragen is een uitgebreide beschrijving van de strategie voor zoeken en selecteren van literatuur is te vinden onder Zoeken en selecteren onder de paragraaf Onderbouwing in de module.

Individuele studies werden systematisch beoordeeld, op basis van op voorhand opgestelde methodologische kwaliteitscriteria, om zo het risico op vertekende studieresultaten (bias) te kunnen inschatten. De relevante onderzoeksgegevens van alle geselecteerde artikelen zijn weergegeven in de Evidence-tabellen. De belangrijkste bevindingen uit de literatuur werden beschreven in de samenvatting van de literatuur (zie bijlagen).

De kwaliteit van bewijs (quality of evidence) werd beoordeeld met behulp van Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluations (GRADE Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation (Grading Recommendations Assessment, Development and Evaluation )). GRADE is een methode die per uitkomstmaat van een interventie, of voor een risico- of prognostische factor, een gradering aan de kwaliteit van bewijs toekent op basis van de mate van vertrouwen in de schatting van de effectgrootte.

Indeling van de kwaliteit van bewijs volgens GRADE

Methode overige informatiebronnen

Overwegingen (van bewijs naar aanbeveling)

Voor het formuleren van een aanbeveling zijn naast de kwaliteit van het wetenschappelijk bewijs over de gewenste en ongewenste effecten van een interventie of over de effectgrootte van een risico- of prognostische factor vaak ook nog andere factoren van belang.

Genoemd kunnen worden:

• Kosten en middelen;
• Aanbevelingen in (inter)nationale richtlijnen;
• Waarden, voorkeuren en ervaringen van patiënten en zorgmedewerkers met betrekking tot interventies en uitkomsten van zorg;
• Balans van gewenste en ongewenste effecten van interventies ten opzichte van geen of andere interventies;
• Aanvaardbaarheid van interventies;
• Haalbaarheid van een aanbeveling.

Deze aspecten worden per module besproken onder het kopje Overwegingen.

Formuleren van de aanbevelingen

De aanbevelingen geven een antwoord op de uitgangsvragen en volgen ten dele (in)direct uit Europese en/of nationale wetgeving. Aanvullend konden de uitgangsvragen beantwoord worden op basis van consensus based vanuit expertise binnen de werkgroep en klankbordgroep, aangevuld met best practices uit sleutelartikelen aangedragen door werkgroepleden. Aanbeveling die direct in de wet belegd zijn, zijn apart weergegeven in de aanbeveling als wettelijke verplichting. Dit betreft verplichtingen voor werkgevers.

Implicaties van sterke en zwakke aanbevelingen voor verschillende richtlijngebruikers

Randvoorwaarden (organisatie van zorg)

In de knelpuntenanalyse en bij de ontwikkeling van de richtlijn is expliciet rekening gehouden met de organisatie van zorg: alle aspecten die randvoorwaardelijk zijn voor het verlenen van zorg (zoals coördinatie, communicatie, (financiële) middelen, menskracht en infrastructuur). Randvoorwaarden die relevant zijn voor het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag maken onderdeel uit van de overwegingen bij de bewuste uitgangsvraag.

Formuleren van kennislacunes

Bij elke uitgangsvraag is door de werkgroep nagegaan of er (aanvullend) wetenschappelijk onderzoek gewenst is. Een overzicht van aanbevelingen voor nader onderzoek staat in de bijlage Kennislacunes.

Commentaar- en autorisatiefase

De conceptrichtlijn is aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen en andere relevante partijen voorgelegd voor commentaar. De commentaren werden verzameld en besproken met de werkgroep. Naar aanleiding van de commentaren werd de conceptrichtlijn aangepast en definitief vastgesteld door de werkgroep. De definitieve richtlijn is aan de betrokken (wetenschappelijke) verenigingen voorgelegd voor autorisatie en door hen geautoriseerd.

Inbreng patiëntenperspectief

De Patiëntenfederatie Nederland is betrokken geweest in de knelpuntenanalyse en heeft het raamwerk ontvangen voor commentaar in de voorfase. Zij hebben aangegeven geen zitting te willen nemen in de werkgroep of klankbordgroep. Tijdens de commentaarfase hebben zij meegelezen met de conceptteksten.

Wkkgz Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg ) & kwalitatieve raming van mogelijke substantiële financiële gevolgen

Bij de richtlijn is conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een kwalitatieve raming uitgevoerd of de aanbevelingen mogelijk leiden tot substantiële financiële gevolgen. Bij het uitvoeren van deze beoordeling zijn richtlijnmodules op verschillende domeinen getoetst.

Uit de kwalitatieve raming blijkt dat er waarschijnlijk geen substantiële financiële gevolgen zijn, zie onderstaande tabel.

Literatuur

1. Agoritsas T, Merglen A, Heen AF, Kristiansen A, Neumann I, Brito JP, Brignardello-Petersen R, Alexander PE, Rind DM, Vandvik PO, Guyatt GH. UpToDate adherence to GRADE criteria for strong recommendations: an analytical survey. BMJ Open. 2017 Nov 16;7(11):e018593. doi: 10.1136/bmjopen-2017-018593. PubMed PMID: 29150475; PubMed Central PMCID: PMC5701989.
2. Alonso-Coello P, Schünemann HJ, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Rada G, Rosenbaum S, Morelli A, Guyatt GH, Oxman AD; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 1: Introduction. BMJ. 2016 Jun 28;353:i2016. doi: 10.1136/bmj.i2016. PubMed PMID: 27353417.
3. Alonso-Coello P, Oxman AD, Moberg J, Brignardello-Petersen R, Akl EA, Davoli M, Treweek S, Mustafa RA, Vandvik PO, Meerpohl J, Guyatt GH, Schünemann HJ; GRADE Working Group. GRADE Evidence to Decision (EtD) frameworks: a systematic and transparent approach to making well informed healthcare choices. 2: Clinical practice guidelines. BMJ. 2016 Jun 30;353:i2089. doi: 10.1136/bmj.i2089. PubMed PMID: 27365494.
4. Brouwers MC, Kho ME, Browman GP, Burgers JS, Cluzeau F, Feder G, Fervers B, Graham ID, Grimshaw J, Hanna SE, Littlejohns P, Makarski J, Zitzelsberger L; AGREE Next Steps Consortium. AGREE II: advancing guideline development, reporting and evaluation in health care. CMAJ. 2010 Dec 14;182(18):E839-42. doi: 10.1503/cmaj.090449. Epub 2010 Jul 5. Review. PubMed PMID: 20603348; PubMed Central PMCID: PMC3001530.
5. GRADE.
6. Hultcrantz M, Rind D, Akl EA, Treweek S, Mustafa RA, Iorio A, Alper BS, Meerpohl JJ, Murad MH, Ansari MT, Katikireddi SV, Östlund P, Tranæus S, Christensen R, Gartlehner G, Brozek J, Izcovich A, Schünemann H, Guyatt G. The GRADE Working Group clarifies the construct of certainty of evidence. J Clin Epidemiol. 2017 Jul;87:4-13. doi: 10.1016/j.jclinepi.2017.05.006. Epub 2017 May 18. PubMed PMID: 28529184; PubMed Central PMCID: PMC6542664.
7. Neumann I, Santesso N, Akl EA, Rind DM, Vandvik PO, Alonso-Coello P, Agoritsas T, Mustafa RA, Alexander PE, Schünemann H, Guyatt GH. A guide for health professionals to interpret and use recommendations in guidelines developed with the GRADE approach. J Clin Epidemiol. 2016 Apr;72:45-55. doi: 10.1016/j.jclinepi.2015.11.017. Epub 2016 Jan 6. Review. PubMed PMID: 26772609.
8. Schünemann H, Brożek J, Guyatt G et al. GRADE handbook for grading quality of evidence and strength of recommendations. Updated October 2013. The GRADE Working Group, 2013. 

Dit implementatieplan is opgesteld ter bevordering van de richtlijn Scabiës. Voor het opstellen van het implementatieplan heeft de werkgroep een advies uitgebracht over het tijdspad voor implementatie en de partijen die hier verantwoordelijk voor zijn.

Werkwijze

De werkgroep heeft voor de hele richtlijn geïnventariseerd wanneer de aanbeveling(en) overal geïmplementeerd moet(en) zijn en wie de verantwoordelijke partij is voor de te ondernemen acties.

Implementatietermijnen

De aanbevelingen in deze richtlijn zijn niet strenger dan die in bestaande/voorgaande richtlijnen. Veel aanbevelingen zijn al onderdeel van de huidige praktijk en brengen daarom weinig of geen implementatieproblemen met zich mee.

Te ondernemen acties per partij

Hieronder wordt per partij toegelicht welke acties zij kunnen ondernemen om de implementatie van de richtlijn in het algemeen te bevorderen.

Zorginstellingen zijn verantwoordelijk voor:

• het faciliteren van de benodigde middelen en materialen voor naleving van de richtlijn;
• de vertaalslag van de richtlijn naar de eigen werkprocedures van de organisatie;
• het controleren van de toepassing en naleving van de werkprocedures middels audits;
• het opnemen van de werkprocedures in (digitale) werkomgeving en interne scholingsprogramma’s.

Alle direct betrokken wetenschappelijk verenigingen/beroepsorganisaties dragen zorg voor:

• het bekend maken van de richtlijn onder de leden/ achterban;
• het onder de aandacht brengen van de richtlijn door te publiceren in tijdschriften en te spreken op symposia en congressen;
• het controleren van de toepassing en naleving van de aanbevelingen in kwaliteitsvisitaties;
• het opnemen van de aanbevelingen in (digitale) scholingstools en auditstools.

Individuele zorgmedewerkers:

• nemen kennis van de aanbevelingen uit de richtlijn en volgen deze op tijdens werkzaamheden;
• bespreken de aanbevelingen in de eigen zorgorganisatie/ instelling en/of tijdens teamoverleggen;
• maken afspraken met andere betrokken disciplines om de toepassing van de aanbevelingen in de praktijk te borgen.

De initiërende organisaties zorgen ervoor dat:

• de richtlijn wordt gepubliceerd op de website SRI-richtlijnen en wordt toegevoegd aan de Richtlijnendatabase van de Federatie Medisch Specialisten (FMS Federatie Medisch Specialisten (Federatie Medisch Specialisten )) en het platform Richtlijnen Langdurige Zorg van de Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg (SKILZ Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg (Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg )).

Tijdens de ontwikkeling van de richtlijn Scabiës is systematisch gezocht naar onderzoeksbevindingen die waardevol konden zijn voor het beantwoorden van de uitgangsvragen. Door gebruik te maken van de evidence-based-methodiek (EBRO Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling (Evidence Based Richtlijn Ontwikkeling )) is duidelijk geworden dat er nog kennislacunes bestaan voor deze onderzoeksvragen. De werkgroep is van mening dat (vervolg)onderzoek wenselijk is om in de toekomst een duidelijker antwoord te kunnen geven op vragen uit de praktijk. Om deze reden heeft de werkgroep per module aangegeven waar wetenschappelijke kennis beperkt is en dus op welke vlakken nader onderzoek gewenst is.

Module 1 Organisatie van zorg

Behandeling: voor de behandeling van scabiës bij zwangere vrouwen en kinderen < 4 kg wordt gebruik van ivermectine niet geadviseerd vanwege het ontbreken van veiligheidsdata. Zie ook de LCI Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (onderdeel RIVM) (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (onderdeel RIVM))-richtlijn Scabiës, bijlage Behandeling en hygiënevoorschriften scabiës, inclusief middelen en (contra-)indicaties. Dit onderwerp werd door de werkgroep aangemerkt als kennislacune.

Bekijk het verslag van de expert conference en de knelpunteninventarisatie:

Verslag expert conference en knelpunteninventarisatie